ذکر جناب فضیل عِیاض رحمة الله علیه
ابوعلی فضیل بن عِیاض بن مسعود مروَزی (درگذشت ۱۸۷ق) ، از زاهدان نامدار عارف و از رجال صوفیه در قرن دوم است . محل تولد او به نقلی سمرقند ، و به نقلی دیگر روستای فُندین از ناحیه ی مرو ، و به نقل سوم ابیوَرد در دشت خاوران ترکمنستان بوده است .
فضیل پس از توبه از راهزنی ، از خراسان به کوفه و سپس به مکه رفت و مجاور شد و در همان جا درگذشت . وی از شاگردان امام صادق(ع) بود و از ایشان روایاتی نقل کرده است. اغلب عالمان رجالی شیعه او را از اهل سنت می‌دانند و در عین حال وی را از راویان موثق و قابل اعتماد به شمار میآورند.
گزیده ای از ذکر فضیل عیاض علیه الرحمة :
نقل است که روزی به عرفات ایستاده بود و در خلق نظاره می کرد و تضرّع و زاری ِ خلایق می شنید. گفت: «سبحان الله، اگر چندین خلایق نزدیک ِ شخصی روند، و از وِی دانگی زَر خواهند، ایشان را نا امید نگرداند.بر تو که خداوند ِ کریم ِ غفاری آمرزش ِ ایشان آسانتر است از دانگی زر بر ِ آن مرد ، و تو اکرم الاکرمینی ، آمین ِ آن است که همه را بیامرزی ».
نقل است که در شبانه ی عرفات از او پرسیدند که : حال ِ این خلایق چون می بینی؟ گفت: « آمرزیده اندی، اگر فضیل در میان ِ ایشان نبودی ».
و پرسیدند که چون است که خایفان را نمی بینیم؟ گفت: «اگر خایف بودی ایشان بر شما پوشیده نبودندی ، که خایف را نبیند مگر خایف ، و ماتم زده را نبیند مگر ماتم زده»…..
گفت: «هرچیزی را زکاتی است و زکات ِ عقل، اندوه ِ طویل است» و از آن جا ست که کانَ رسول الله، صلی الله علی و آله و سلّم، متواصِلُ الاحزان- {گفت}: «چنان که عجب بوَد که در بهشت گریند، عجبتر آن بوَد که کسی در دنیا خندد».
گفت: «چون خوفی در دل ساکن شود، چیزی که به کار نیاید به زبان ِ آن کس نگذرد. و از آن خوف، حبّ ِ دنیا و شهوات بسوزد، و رغبت ِ دنیا از دل بیرون کند».
گفت: «به جامه ی نرم و طعام ِ خوش و لذّت ِ حالی منگرید، که فردا لذّت ِ آن جامه و {آن} طعام نیابید».
گفت: «مردمان که از یکدیگر بریده شدند، به تکلّف شدند. هر گه که تکلّف از میان برخیزد، یکدیگر را گستاخ بتوانند دید».
گفت: «حق-تعالی- وحی کرد به کوهها که: من بر یکی از شما با پیغمبری سخن خواهم گفت. همه کوهها تکبّر کردند مگر طور ِ سینا، که سر فرود آورد. لاجرَم کرامت ِ کلام ِ حق یافت»…….
