ذکر ذوالنون مصری رحمه الله علیه :
ابوالفيض ثوبان بن ابراهيم معروف به ذوالنّون مصري (۱۸۰-۲۴۶ هجری قمری ) از شخصيّت هاي ممتاز تاریخ تصوّف به شمار مي آید. اگر از بزرگان صوفيه ده تن را به عنوان برجسته ترین ها برگزینند ، یقينا ً ذوالنّون یكي از آنهاست . اغلب منابع او را نخستين كسي مي دانند كه از «ملامت» و نقش آن در پيراستن كار و حال صوفي سخن گفته است .
گرچه ذوالنّون مصري بي تردید همراه با چند تن از عرفاي دیگر در صدر قلمرو پهناورتصوّف اسلامي جاي دارد و از دیرباز قدماي صوفيه و نيز محققّان معاصر ایران و عرب با اعجاب و تكریم از او یاد كرده اند، در زندگاني اوهمچنان اختلافاتي اساسي و گره هایي گاه ناگشودني مشهود است . بي گمان یكي ازدلایل اصلي وجوداین همه اختلاف نظردر زندگاني او،تعدّد كساني است كه ذوالنّون مصری نام داشته اند ؛ مطلبي كه هيچ یك از نویسندگاني كه به شرح احوال این عارف مصري پرداخته اند ، از قدما تا معاصران ، بدان التفات نكرده اند . گفتني است ابن قاضي ، مؤلّف ذیل وفيات الأعيان ، در كتاب خود به پنج تن از افرادي كه به ذوالنّون مصري شهرت داشته اند اشاره کرده است .
دربارةابراهيم ، پدر شيخ ، این اندازه ميدانيم كه اهل نوبه و از بردگاني بوده است كه قبيلة قریش او را آزاد كردند و در شمار موالي خود قرار دادند . ذوالنون در شهر اخمیم مصر به دنیا آمده و در شهر مردگان (العرفه) در جنوب شرقی قاهره دفن شده‌است. به تصریح ابن خلّكان بر سر قبر ذوالنّون بقعه اي بنا شده است كه در آن قبر ِ تني چند از مشایخ نيز جاي دارد .
وی مدتی را در دمشق و انطاکیه گذراند و در مکه نزد زهاد و محدثان اقامت گزید . . او در توکل بی‌نظیر بود . پاره‌ای از منابع از سفر او به بغداد نیز گزارش داده‌اند . علت این سفر را این‌گونه نوشته‌اند که وی در برخی از علوم تصنیفاتی کرد که سبب شد مردم مصر به انکار او برخیزند و به او تهمت بزنند که علومی را مستحدث کرده که صحابه درباره ی آن‌ها سخن نگفته‌اند.
ذوالنون مذهب مالکی داشت و فقه خوانده بود و از آثاری که به او نسبت داده شده مشخص می‌شود که وی علاوه بر فقه در علومی مانند طب و کیمیا نیز دست داشته‌است . او را شاگرد مالك بن انس گفته اند.
گزیده ای از ذکر جناب ذوالنون مصری :
…شبانه در خرابه اي شد.آنجا خنبره يي زر يافت، بر سر خنبره تخته يي نهاده، بر آن تخته نام خداي -عزوجل – نبشته. ياران ذوالنون آن زر را قسمت کردند. ذوالنون گفت: «آن تخته به من دهيدکه نام دوست من بدآنجا نوشته است »…
گفت: «زاهدان پادشاه آخرت اند، و عارفان پادشاهان زاهدان اند»….
